Γιατί οι μαθητές στη Γαλλία διδάσκονται φιλοσοφία

Ένα από τα κύρια μαθήματα στα οποία διαγωνίζονται οι 17χρονοι μαθητές για το δίπλωμα Μπακαλορεά είναι η Φιλοσοφία. Όμως, ποιος είναι ο ρόλος της στον σύγχρονο κόσμο;

ΑΝ ΚΑΙ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ στη χώρα μας, η Φιλοσοφία θεωρείται σήμερα κάτι περιττό. Δεν ισχύει όμως το ίδιο και για τη Γαλλία. Εκεί η Φιλοσοφία είναι ένα από τα κύρια μαθήματα του Λυκείου και η βαθμολογία που θα συγκεντρώσουν οι μαθητές προσμετράται στην απόκτηση του απολυτηρίου που ονομάζεται Μπακαλορεά (Baccalauréat).
Έτσι, στις εξετάσεις του Ιουνίου, οι μαθητές καλούνται να σχολιάσουν ένα απόσπασμα από την Θεολογικο-πολιτική πραγματεία (Tractatus Theologico-Politicus) που έγραψε το 1670 ο Σπινόζα, ή ένα χωρίο του στωικού φιλόσοφου Σενέκα (4 π.Χ. – 65 μ.Χ.).
Αυτό ισχύει ανεξάρτητα από την κατεύθυνση που θα επιλέξει ένας μαθητής. Αν όμως επιλέξει φιλολογική κατεύθυνση, τότε το μάθημα της Φιλοσοφίας είναι ο βασιλιάς.
Πιο συγκεκριμένα, ενώ για τις θετικές κατευθύνσεις (επιστημονική ή κοινωνικο-οικονομική) το μάθημα της Φιλοσοφίας έχει συντελεστή 3, όταν τα μαθηματικά, η φυσική και η χημεία έχουν συντελεστή 2, για τη φιλολογική κατεύθυνση ο συντελεστής είναι 7.
Με άλλα λόγια, στον υπολογισμό της συνολικής βαθμολογίας για το Μπακαλορεά, είναι η Φιλοσοφία που μετράει περισσότερο.

Οι έννοιες με τις οποίες καλούνται να εξοικειωθούν οι μαθητές είναι μεν γνωστές, είναι όμως δύσκολο να προσδιοριστούν με σαφήνεια εκτός φιλοσοφικού πλαισίου: συνείδηση, εμείς και οι άλλοι, τέχνη, ύπαρξη και χρόνος, ύλη και πνεύμα, κοινωνία, δίκαιο, καθήκον, κατάκτηση της ευτυχίας.
Μεταξύ των φιλοσόφων που πρέπει να μελετηθούν είναι ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης, ο Καντ, ο Χέγκελ, ο Σοπενχάουερ, ο Χάιντεγκερ και ο Σαρτρ. Οι Γάλλοι δίνουν πολύ μεγάλη σημασία στην ελευθερία της σκέψης και του λόγου.
Γιατί όμως αυτή η έμφαση των Γάλλων στη Φιλοσοφία;
Κατ’ αρχήν, διότι στη φιλοσοφία δεν υπάρχουν ιδέες που παλιώνουν, όπως στην επιστήμη. Και όσο πιο νωρίς έρχεται ο μαθητής σ’ επαφή με τις φιλοσοφικές ιδέες τόσο το καλύτερο.
Σε άλλες χώρες οι εξετάσεις περιλαμβάνουν μαθήματα όπως η έκθεση ιδεών και τα θρησκευτικά. Όμως, όσον αφορά την έκθεση ιδεών, εάν ο μαθητής δεν έχει φιλοσοφικές γνώσεις τότε απλώς αναπαράγει έτοιμες συνταγές και απόψεις που τις έχει αποστηθίσει χωρίς να τις έχει μελετήσει σε βάθος. Όσο για τα θρησκευτικά, η Γαλλία έχει πάρει διαζύγιο από τη θρησκεία από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης. Και επειδή οι νέοι στην πλειοψηφία τους δεν πιστεύουν σε κάποιο θεό, στα σχολεία δεν διδάσκεται το μάθημα των θρησκευτικών. Αυτό μαζί με το γεγονός ότι δίνεται έμφαση στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, κάνουν τη Γαλλία να υπερτερεί στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Όπως αναφέρει το σχετικό πρόγραμμα, σκοπός του μαθήματος της Φιλοσοφίας δεν είναι η απλή κατανόηση της ιστορίας της ανθρώπινης σκέψης, αλλά το να κάνουν οι μαθητές ένα άλμα σε αυτό που είναι η πραγματικότητα της ανθρώπινης σκέψης.
Με άλλα λόγια, η Φιλοσοφία δεν στοχεύει στην ξερή αποστήθιση γνώσεων, αλλά στο να γίνει οδηγός ζωής.
Αυτό σημαίνει ότι η μελέτη ενός φιλοσόφου δεν γίνεται για να μάθει κανείς τις ιδέες του, αλλά για να χρησιμοποιήσει τις ιδέες του στην καθημερινή ζωή.

Ο Σπινόζα (αριστερά) και ο Πλάτωνας με τον Αριστοτέλη (δεξιά) είναι μεταξύ των φιλοσόφων που μελετούν οι Γάλλοι μαθητές.

Ολοκληρωμένοι πολίτες

Να σημειωθεί ότι το απολυτήριο του Μπακαλορεά θεσπίστηκε από τον Ναπολέοντα το 1809, και η Φιλοσοφία ήταν ένα από τα θέματα στα οποία εξετάστηκαν οι πρώτοι μαθητές, που την εποχή εκείνη ήταν μόνο 31 αγόρια.

Η ιδέα πίσω από το μάθημα της Φιλοσοφία ήταν και η ίδια φιλοσοφική. Στο νεοσύστατο τότε γαλλικό κράτος, ήταν σημαντικό να δημιουργηθούν ολοκληρωμένοι πολίτες, οι οποίοι θα μπορούσαν να διοικήσουν το κράτος. Όμως, για να λειτουργήσει ένα διοικητικό στέλεχος πρέπει να μπορεί να σκέφτεται ανεξάρτητα.

Σύμφωνα με τον Μοντεσκιέ (1689 – 1755) τον Γάλλο πολιτικό φιλόσοφο (ο οποίος ανέπτυξε τη θεωρία του διαχωρισμού των εξουσιών σε νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική), η δημοκρατία στηρίζεται στην αρετή, και η αρετή συνίσταται στην ικανότητα των ατόμων να διαμορφώνουν ελεύθερα τη δική τους γνώμη.

Έτσι, ο σκοπός της Φιλοσοφίας ήταν –και παραμένει έως σήμερα– να διδάξει σε νεαρούς άνδρες και γυναίκες πώς να σκέφτονται ορθά.

Για να γίνει αυτό πρέπει κανείς να γνωρίζει τι έχει ειπωθεί διαχρονικά για το άτομο, την κοινωνία, το Θεό, το λόγο, το καλό, το κακό κτλ., ξεφεύγοντας από τις δεσμευτικές δοξασίες του σήμερα, από τη δικτατορία των απόψεων που μας επιβάλλονται καθημερινά από την άρχουσα τάξη, την κυβέρνηση, τα μέσα ενημέρωσης, τη μόδα, την κομματική πειθαρχία και ούτω καθεξής.

Αυτό ακριβώς πρέσβευε και ο Πλάτωνας, ο οποίος έβλεπε τη φιλοσοφία ως εφόδιο ζωής για την προσωπική και κοινωνική ευημερία και όχι σαν δογματικό σύστημα ή σαν στείρο αποθησαυρισμό γνώσεων.

Θα μπορούσαμε, λοιπόν, παραφράζοντας τη ρήση του Ντεκάρτ, να πούμε «Φιλοσοφώ άρα υπάρχω».

Αυτό συμβαίνει σήμερα με τους μαθητές Λυκείου στη Γαλλία: έχουν απορίες, διαφωνούν με αυτό που τους “σερβίρουν”, διαβάζουν, ψάχνουν, δημιουργούν δικές τους θεωρίες για τα πράγματα, συζητούν, προβληματίζονται, αυτοαναιρούνται και πάλι ψάχνουν απ’ την αρχή νέες θεωρίες.

Αυτό όμως δεν είναι ότι ονομάζουμε πολιτισμό;

Πηγή : Youmagazine.gr